تفسیر ساختاری سوره حمد
دکتر سید سلمان صفوی

بر اساس رویکرد کل نگرانه و روش ساختارشناسی؛ سوره حمد بیانگر «دایره وجود» است که اجمالاً قوس نزول و صعود را تبیین کرده است.

هر بخش متشکل از یک یا چند آیه است که با همدیگر وحدت موضوعی دارند.

در بلوک اول (آیات 1-4) با اشاره به اسماء و صفات «الله»، «رحمن»، «رحیم» و علت مبقیه جهان «رب»؛ خدا به عنوان علت فاعلی یا معطی وجود و با اشاره به «مالک یوم الدین» بودن؛ به عنوان علت غایی جهان معرفی می شود.

در بلوک دوم (آیات 5-7) کیفیت اتصال معلول (انسان) به علت غایی جهان به عنوان مبدأ اعلای وجود تبیین شده است.

در بلوک اول؛ جهان لاهوت و نزول تجلیات او به مراتب پایین تر ترسیم شده

در بلوک دوم؛ برهان امکان فقری و حیثیت ربطی جهان ناسوت با جهان لاهوت بیان شده است.

رابطه این دو جهان که دارای مبدأ واحد است بر اساس مشکک بودن مراتب وجود یا مراتب نور یا تجلیات «بود» به صورت «نمود» است.

این آیات بیان می کند که عالم وحدت الهی و عالم کثرت در رابطه با یکدیگرند.

کثرات در نهایت به امر قدسی واحد که حضرت «الله رحمن رحیم» است باز می گردند.

فهرست مطالب

بخش اول

فصل اول: ساختار و پاراللیسم در قرآن کریم

فصل دوم: مشخصات کلی سوره حمد

فصل سوم: تحلیل سوره حمد

فصل چهارم: ساختار سوره حمد

فصل پنجم: ساختار سوره حمد متناظر با ساختار هستی

فصل ششم: رابطه ساختاری سوره حمد و سوره ناس

فصل هفتم: رابطه ساختاری سوره حمد و سوره صافات

فصل هشتم: رابطه ساختار سوره حمد با سوره توحید

فصل نهم: آرای مفسران درباره کلمات کلیدی سوره حمد

فصل دهم: تأویلات سوره حمد

فصل یازدهم: تفسیر روایی آیات هفت گانه سوره حمد

فرجام سخن

بخش دوم

هنر کتابت قرآن کریم

هنر خوش نویسی اسلامی

خط در اسلام

خطوط شش گانه

اصول دوازده گانه خوش نویسی

خط ثلث

تذهیب

پیشینه تاریخ هنر تذهیب

هنرمندان برجسته هنر تذهیب

مکتب های تذهیب

اصطلاحات تذهیب

رنگ مایه های تذهیب

هنرهای قدسی؛ خوش نویسی و تذهیب

منابع

نمایه

تصاویر