موسی(کلیم الله) در قرآن کریم

قرآن کریم به رویدادهای زندگی حضرت موسی(ع) ملقب به «کلیم الله» از پیامبران اولوالعزم؛ بیش از سایر پیامبران پرداخته است. قرآن کریم چهره حضرت موسی را به صورت انسانی الهی ـ انقلابی با خصایل عصمت، عرفان و شجاعت به تصویر کشیده است. موسی(کلیم الله) از پیامبران بزرگ الهی و رهبر قوم یهود بود که آنها را از اسارت فرعون در مصر رهایی بخشید. براساس تورات؛ پدر ایشان «عمرام» است که به عربی «عمران» خوانده می-شود. و مادرشان «یوکابد» نام دارد. زمان ظهور موسی(ع) در قرون ۱۳ تا ۱۵ قبل از ظهور عیسی مسیح(ع) بوده است.

در قرآن کریم به طور مستقیم و غیرمستقیم ۵۰۲ مرتبه به حکایت زندگی و نهضت حضرت موسی(ع) اشاره شده است. نام موسی نخستین بار در آیه ۵۱ سوره بقره آمده است:{وَإِذ وَاعَدنَا مُوسَى أَربَعِينَ لَيلَةً ثُمَّ اتَّخَذتُمُ الْعِجلَ مِن بَعدِهِ وَأَنتُم ظَالِمُونَ}: «و آن گاه كه با موسى چهل شب قرار گذاشتيم، در غياب او گوساله را [به پرستش] گرفتيد در حالى كه ستم كار بوديد.» پیوسته ترین و مفصل ترین حکایات مربوط به زندگی موسی(ع) در سوره  بقره: آیات ۴۹-۹۳، سوره اعراف: آیات ۱۰۳-۱۷۱، سوره طه: آیات ۹-۹۷ و سوره قصص: آیات ۳-۴۳ آمده است.

آیات قرآنی که به موسی(ع) اشاره دارند عبارتنداز: سوره بقره: آیات ۴۹ - ۶۱، سوره اعراف: آیات ۱۰۳ - ۱۷۲، سوره یونس: آیات ۷۵ - ۹۵، سوره اسراء: آیات ۱۰۱ - ۱۰۴، سوره کهف: آیات ۶۰-۸۲، سوره طـه: آیات ۹ - ۱۰۱، سوره شعرا: آیات ۱۰ - ۶۸، سوره نمل: آیات ۷ - ۱۴، سوره قصص: آیات ۳ - ۴۶، سوره صافات: آیات ۱۱۴-۱۲۲، سوره زخرف: آیات ۴۶ - ۵۵، سوره دخان: آیات ۱۷ – ۳۶، سوره قمر: آیات ۴۱-۴۶، سوره نازعات: آیات ۱۵ - ۲۶ و بسیاری آیات دیگر.

موسی(ع) با مفاهیم کلیدی «مبدأ و معاد»، «نبوت»، «عبادت»، «نماز»، «ذکر»، «دعوت الی الخیر»، «امر به معروف و نهی از منکر»، «هجرت»، «صبر»، «ایمان» و «لقاءالله» همبستگی معنایی و گفتگو دارد. زندگی و شخصیت حضرت موسی باید در بستر نهضت انبیای الهی «علیه ظلم»، «دعوت به آزادی»، «یکتاپرستی» و «شریعت، طریقت و حقیقت» درک و تحلیل شود.

فهرست مطالب

فصل ۱: اجمال زندگی موسی(کلیم الله)

میلاد موسی(کلیم الله) تا فرار از مصر؛ قبل از بعثت

مدین؛ دوره زندگی موسی(کلیم الله) با شعیب نبی و صفورا

ملاقات اول موسی(کلیم الله) با خدای تعالی و بعثت آن حضرت؛ لقاءالله موسی(کلیم الله)

مُحاجه موسی(کلیم الله) با فرعون

نزول بلا بر فرعونیان

ساحران

عاقبت فرعون

موسی(کلیم الله) پس از آزادی بنی اسرائیل

چله نشینی موسی(کلیم الله)

نزول الواح

نافرمانی های برخی از بنی اسرائیل

فتنه سامری

موسی(کلیم الله) و قارون

حضرت موسی و خضر نبی(علیهم  السلام)

رحلت موسی(کلیم الله)

فصل ۲: ادوار زندگی موسی(کلیم الله)

مقدمه حکایت زندگی موسی(کلیم الله) برگرفته از قرآن کریم

مقام اول: دوره میلاد موسی(کلیم الله) تا فرار از مصر قبل از بعثت

مقام دوم: زندگی موسی(کلیم الله) از دوره مهاجرت از مصر به مدین و زندگی با شعیب نبی و ازدواج با صفورا

مقام سوم: ملاقات اول و گفتگوی موسی(کلیم الله) با خدا و برگزیده شدن به نبوت و رسالت؛ معجزات عصا و یـد بیضا

زندگی و شخصیت موسى(کلیم الله) و آداب سیر و سلوک الهی

مقام چهارم: مأموریت محاجات موسی(کلیم الله) با فرعون

محاجات موسی(کلیم الله) با فرعون، معجزات مصر بلاهای نازل بر فرعون

مقام پنجم: مهاجرت موسی(کلیم الله) از مصر با بنی اسرائیل و معجزه شکافته شدن رود نیـل

مقام ششم: رخدادهای پس از آزادی بنی اسرائیل، محاجه موسی(کلیم‌الله) با بنی اسرائیل، نافرمانی های بنی اسرائیل، معجزات دوره آزادی، ده فرمان

مقام هفتم: چله نشینی موسی(کلیم الله)، دومین ملاقات با خدای‌تعالی

مقام هشتم: دیدار حضرت موسی و خضر نبی(علیهم السلام)

رویکرد عرفانی دیدار حضرت موسی و خضر نبی(علیهم السلام)

حُسن افتتاح و حُسن اختتام سخن: جمع بندی زندگی موسی(کلیم-الله)

فصل ۳: مفصل ترین بخش های پیوسته قرآن کریم درباره موسی(کلیم‌الله)

ویژگی ها و معجزات موسی(کلیم الله)

ملاقات و تکلم با خدای تعالی

معجزات موسی(کلیم الله)

شکافته شدن دریا و عبور بنی‌اسرائیل

جوشش 12 چشمه

زنده شدن مقتول بنی‌اسرائیل

ابر‌های سایبان

نزول «مَنّ» و «سَلوَی»

قرار گرفتن کوه طور بر فراز قوم بنی‌اسرائیل

چله نشینی موسی (کلیم الله)

نزول ده فرمان

سخن گفتن خدای تعالی با موسی(کلیم الله)

فصل ۴: صفات تورات موسی(کلیم الله) در قرآن کریم

فصل ۵: موسی(کلیم الله) در ادبیات عرفان اسلامی

سفرهای موسی (کلیم الله)

فصِّ حکمت عِلوی در کلمه موسوی

منابـع